جابربن حیان پدر علم شیمی

فارسی 5855 نمایش |

مسئله ای است که اخیرا کشف شده و آن این است: مردی است در تاریخ اسلام به نام "جابربن حیان" که احیانا به او "جابر بن حیان صوفی" می گویند، او هم یکی از عجایب است. ابن الندیم در "الفهرست" جابربن حیان را یاد کرده و در حدود صد و پنجاه کتاب به او نسبت می دهد که بیشتر این کتابها در علوم عقلی است، و به قول آن روز در کیمیاست (در شیمی است) در صنعت است، در خواص طبایع اشیاء است، و امروز او را پدر شیمی دنیا می نامند. ظاهرا ابن الندیم، می گوید او از شاگردان امام جعفر صادق (ع) است. ابن خلکان نیز که او هم سنی است از جابربن حیان نام می برد و می گوید: کیمیاوی و شیمیدان و شاگرد امام صادق (ع) بود. و دیگران نیز همین طور نقل کرده اند. و این علوم قبل از جابربن حیان هیچ سابقه ای در دنیای اسلام نداشته، یک دفعه مردی به نام "جابربن حیان" شاگرد امام صادق (ع) پیدا می شود و این همه رساله در این موضوعات مختلف می نویسد که بسیاری از آنها امروز ارزش علمی دارد. راجع به جابربن حیان خیلی بحث کرده اند، مستشرفین معاصر خیلی بحث کرده اند، همین تقی زاده، نیز خیلی بحث کرده است. البته هنوز خیلی مجهولات راجع به جابربن حیان هست که کشف نشده است. حال آنچه که عجیب است این است که در کتب خود شیعه اسمی از این آدم نیامده، یعنی در کتب رجال شیعه (ابن الندیم شاید شیعه باشد)، در کتب فقها و محدثین شیعه اسمی از این آدم نیست. یک چنین شاگرد مبرزی امام صادق (ع) داشته که احدی نداشته است.
قسمتی از این مطلب از مجهولات تاریخ است و هنوز تاریخ نتوانسته آن را صددرصد روشن کند. آن مقدار که هست همین است که این درسها را از امام صادق (ع) آموخت. البته هستند افرادی که به او اعتماد ندارند و می گویند جابربن حیان دوره اش اندکی متأخرتر از امام صادق (ع) است. آنها هم که می گویند متأخرتر است می گویند او شاگرد بعضی شاگردان امام صادق (ع) بوده است. ولی به هر حال آنهایی که نوشته اند و به همین مسئله اعتماد دارند به همین عنوان نوشته اند که او این درس ها را از امام صادق (ع) فرا گرفت. و عمده این است که این علوم قبل از او سابقه نداشته است، و این نشان می دهد که حضرت شاگردان مختلفی در قسمتهای مختلف داشته اند. همه افراد (یک ظرفیت روحی و فکری ندارند) چنانکه حضرت امیر (ع) به کمیل بن زیاد می فرمود: «ان ههنا لعلما جما لو اصبت له حملة»؛ علم فراوانی دارم، افسوس که آدم مستعدش را پیدا نمی کنم. و بعد فرمود: پیدا می کنم، یکی مستعد و باهوش است اما حقه باز و دنیاطلب، می خواهد دین را وسیله مادی قرار دهد، و یکی مقدس و متدین است ولی احمق است و استعداد علمی ندارد. یک آدمی که هم استعداد علمی داشته باشد و هم استعداد اخلاقی پیدا نکردم.

منـابـع

مرتضی مطهری- سیری در سیره ائمه اطهار- صفحه 138-137 و 146-145

کلیــد واژه هــا

0 نظر ارسال چاپ پرسش در مورد این مطلب افزودن به علاقه مندی ها

0 نظر ارسال چاپ پرسش در مورد این مطلب افزودن به علاقه مندی ها

بـرای اطلاعـات بیشتـر بخوانیـد