تعریف نسبیت از منظر شهید مطهری

کلمه نسبیت یعنی چه؟ بعضی از امور را نسبی می گویند و آن، اموری، صفتی یا حالتی است که آن را با مقایسه با یک شئ معین می شود به چیزی نسبت داد. مثلاً بزرگی و کوچکی از امور نسبی است. اگر از شما بپرسند بزرگی چقدر است و کوچکی چقدر، آیا می توانید حدی برای آن معین بکنید. یک وقت شما می گویید من امروز یک گوسفند بزرگی دیدم خیلی هم مبالغه می کنید می گویید به اندازه یک گوساله بود.
گوسفند که یک اندازه و حد متوسطی دارد اگر خیلی هم بزرگ جلوه کند به اندازه یک گوساله یک ساله است. اما اگر شما شتری را ببینید به اندازه یک گاو می گویید چه شتر کوچکی است! گوسفند اگر در حد یک گوساله باشد می گویید چه بزرگ است ولی شتر اگر اندازه یک گاو باشد این را نمی گویید. چطور است یک شئ در حد گوساله بزرگ است ولی یک شئ در حد یک گاه کوچک با آنکه گاو از گوساله بزرگتر است. دوری و نزدیکی نیز از امور نسبی است.
یک وقت شما می گویید خانه ما مثلاً در نیروی هوایی است می گویید خانه شما چقدر دور است یک وقت هم می گویند قم نزدیک تهران است! اگر با مقیاس فاصله شهرها اندازه بگیرند قم را نزدیک فرض می کنند اما اگر به مقیاس فاصله خانه ها حساب بکنند، از اینجا تا نیروی هوایی دور است. این است که می گوییم دوری و نزدیکی از امور نسبی است و نمی توان به طور کلی گفت دوری فلان مقدار است و نزدیکی فلان مقدار، بلکه باید گفت دوری و نزدیکی نسبت به چیست و در چه مقیاسی است.
این امور را که به نسبت ها فرق می کند، امور نسبی می گویند و به طور کلی نمی شود روی آنها حکم کرد یعنی تا دو تا شئ را مقایسه نکنند و با مقیاس معینی اندازه نگیرند، نمی شود روی این مفاهیم حکم کرد.
ولی بعضی از امور مطلق است مثل اعداد و مقادیر، آیا عدد بیست نسبت به اشیاء فرق می کند؟ مثلاً اگر بگویید بیست گردو و بیست ستاره در عدد این ها فرق می کنند؟ مقادیر نیز از همین قبیل هستند. مثلاً پارچه را با متر می سنجند اگر مقدار پارچه را معین بکنند مثلاً بگویند 8/1 متر و یا بگویند آدم طولش 80/1 متر است در اینجا 80/1 متر نسبت به همه جا و همه کس فرق نمی کند. در صورتی که در بزرگی و کوچکی، اینها خیلی فرق می کرد.