بررسی"عین الله" در مکتب خلفا

در کتب حدیث و تفسیر و عقاید مکتب خلفا، از «ابوهریره» روایت کرده اند که گفت: «پیامبر را مشاهده کردم، آنگاه که این آیه را می خواند: "إن الله یأمرکم أن تودوا الأمانات إلی أهلها....سمیعا بصیرا" (سوره نساء /آیه 58) چون به "سمیعا بصیرا" می رسید، انگشت شصت را برگوش می گذاشت و انگشت کنار آن را بر چشم.» ابوهریره خود برای نشان دادن کار پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم آیه را می خواند و آنگاه که به "سمیعا بصیرا" می رسید، دو انگشت خود را بر چشم و گوش خود می گذاشت و می گفت: پیامبر چنین می کرد. ابو هریره با این کار می خواست  این طور القا کند که پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم برای تأکید برآنکه خداوند با گوش می شنود و با چشم می بیند، یک انگشت را بر گوش خود می گذاشت و انگشت دیگر را بر چشم!

ابوداوود در سنن خود گوید: «این روایت ردی است برجهمیه ]که اعضا و جوارح داشتن خدا را انکار می کنند[.» این روایت ابو هریره، سبب شده است که هر جا در قرآن لفظ «عین» به باری تعالی نسبت داده شده، پیروان این روایت، «عین» را به معنای چشم (عضو بدن) بدانند و بنابراین معتقد شوند که خداوند دارای چشم می باشد.! چنان که ابن خزیمه، امام الائمه مکتب خلفا، در کتاب توحید خود، باب "ذکر اثبات العین لله جل و علا" می گوید: «اثبات چشم برای خدا؛ بنابر آنچه خالق برای خود در کتاب منزلش اثبات کرده  از زبان پیامبر برگزیده اش، آن فرموده ها شرح و بیان  شده است.» سپس از قرآن کریم به این آیات  استشهاد  نموده است:

"و اصنع  الفلک باعیننا" ( سوره هود آیه 37)

" تجری بأعیننا" ( سوره قمر/ آیه 14)

در این دو آیه، خطاب خداوند به حضرت نوح  می باشد.

"و القیت علیک محبه منی و لتصنع  علی عینی" ( سوره طه / آیه 48)

این آیه درباره حضرت موسی است.

"و اصبر لحکم ر بک  فإنک بأ عیننا"( سوره طور/ آیه 48)

این آیه خطاب به پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم است. آنگاه می گوید: «بنابر آنچه در قرآن آمده، بر هر مومنی واجب است برای خالق و آفریدگار خود اثبات کند آنچه را که خالق برای خود بر داشتن چشم، اثبات کرده است.»  و نیز می گوید: ایمان نیاورده است به خدا، آن کس که نفی کند از خدای تبارک و تعالی هر آنچه را که او در کتاب منزلش برای خود اثبات نموده است. و معنای آن در بیان پیامبر که خدا  او را مبین قرآن قرار داده، بیان شده است. خداوند در حق او فرموده است: "و أنزلنا إلیک الذکر للناس ما نزل إلیهم" (سوره نحل/ آیه 44)، «ما قرآن را بر تو نازل کردیم تا آنکه تو برای مردم آنچه را برایشان فرو فرستاده  شده است، بیان کنی.» و می گوید: «پیامبر در مقام بیان قرآن، فرموده که خدا دو چشم دارد. بنابراین، سخن پیامبر با نص محکم و متقن قرآن موافقت دارد؛ همان قرآنی که بین دو جلد نوشته شده و در محراب مسجدها و مکتب ها آن را
می خوانند.»

پس از گفتار گذشته، ابن خزیمه به چند حدیث و روایت از پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم استشهاد می نماید؛ از جمله همان روایت گذشته ابوهریره. و در حدیثی دیگر، از «عبدالله بن عمر» چنین روایت کرده است: «پیامبر فرمود: خدا اعور ( یک چشم) نیست، و مسیح دجال  چشم راستش نا بیناست، گویا چشمش دانه انگوری است که بر روی آب افتاده باشد ( از حدقه بیرون افتاده است.)»

منـابـع

کلیــد واژه هــا