مجاهدتهای نظام الدین اولیاء عارف نامدار در بسط اسلام در هند

محمدبن احمد نظام الدین اولیاء در هند متولد شده، پدر وی از بخارا، موطن اصلی خود به هند مهاجرت کرد و در لاهور اقامت گزید و پس از چندی از لاهور به بدایون رفت و در آنجا ساکن شد. نظام الدین در اینجا چشم به جهان گشود. نظام الدین در سن پنج سالگی پدر را از دست داد و مادرش تربیت او را به عهده گرفت. مادر وی زنی پارسا و زاهد بود و در تربیت فرزندش بسیار کوشش کرد. نظام الدین اولیاء، در بدایون به تحصیل پرداخت و مقدمات علوم را در آنجا فرا گرفت و پس از چندی همراه مادر به دهلی رفت و در آن شهر در نزد شمس الدین دامغانی و علاءالدین اصولی و فریدالدین مسعود به تکمیل معلومات مشغول شد و از فریدالدین گنج شکر اجازه ارشاد یافت. نظام الدین اولیاء در بدایت حال بسیار تنگدست و پریشان حال بود و از کسی چیزی قبول نمی کرد. پس از چندی که شهرت وی در هند پیچید، بزرگان و امرای مسلمان از هر سو به طرف او روی آوردند، و پادشاهان اسلامی از جمله سلطان جلال الدین خلجی از او تقاضای ملاقات می کردند. امیر خسرو دهلوی سمرقندی که یکی از شعرای معروف آن ایام بود در زمره مریدان او درآمد و اشعاری در مدح وی سرود.
نظام الدین در بسط و نشر معارف اسلامی مجاهدت های زیادی کرد و شاگردان او هر کدام در منطقه ای از هندوستان به فعالیت پرداختند یکی از شاگردان وی به نام خواجه نصیرالدین در اود و گجرات و پنجاب اثرات مذهبی و روحانی از خود به یادگار گذارد. شاگرد دیگرش سراج الدین در بنگاله و بهار و آسام تعلیمات اسلامی را منتشر ساخت و دیگری به نام برهان الدین در منطقه دکن و نواحی مرکزی هندوستان مردم را ارشاد می کرد. به طور کلی نشر معارف اسلامی در مناطق مختلف هند از حسن عنایت و توجه نظام الدین اولیاء و شاگردان و خلفای وی می باشد.
نظام الدین اولیاء در 527 در دهلی دیده از جهان فرو بست و در همانجا دفن شد. قبر او اکنون در دهلی مزار مسلمانان است و هر سال یک روز برای وی مجلس یادبود تشکیل می شود و هزاران مسلمان در آنجا اجتماع می کنند و از طرف خطباء خطبه ها خوانده می شود. برای تحقیق در حالات خواجه معین الدین چشتی و نظام الدین اولیاء به تاریخ فرشته تألیف هندوشاه استرآبادی مراجعه شود. (پایان نوشته آقای عطاردی).