جستجو

انواع زناشویی در جاهلیت عرب

شکل دیگر چند همسری چند شوهری است، یعنی اینکه یک زن در آن واحد بیش از یک شوهر داشته باشد. ویل دورانت می گوید: این کیفیت در قبیله تودا و بعضی از قبایل تبت قابل مشاهده است. در صحیح بخاری از عایشه نقل می کند که: "در جاهلیت عرب چهار نوع زناشویی وجود داشته است. یک نوع همان است که امروز معمول و جاری است که مردی به وسیله پدر دختر از دختر خواستگاری می کند و پس از تعیین مهر با او ازدواج می کند و فرزندی که از آن دختر پیدا می شود از لحاظ تعیین پدر تکلیف روشنی دارد".

نوع دیگر این بوده که مردی در خلال ایام زناشویی با زنی خود وسیله زناشویی او را با مرد دیگری برای یک مدت محدود فراهم می کرده است تا از او برای خود نسل بهتری به وجود آورد، به این ترتیب که آن مرد از زن خود کناره گیری می کرد که خود را در اختیار فلان شخص معین بگذارد و تا وقتی که از آن مرد آبستن نمی شد به کناره گیری خودش ادامه می داد، همینکه روشن می شد آبستن شده با او نزدیکی می کرد. این کار را در مورد کسانی می کردند که آنها را برای تولید فرزند از خود شایسته تر می دانستند. و در حقیقت اینکار را برای بهبود نسل و اصلاح نژاد انجام می دادند، این نوع زناشوئی را که در واقع زناشوئی در خلال ایام زناشوئی دیگر بود، نکاح استبضاع می نامیدند.

نوع دیگر زناشوئی این بود: گروهی که عده شان کمتر از ده نفر می بود با یک زن معین رابطه برقرار می کردند، آن زن آبستن می شد و فرزندی بدنیا می آورد، در این وقت آن زن همه آن گروه را نزد خود دعوت می کرد و طبق عادت و رسم آن زمان آن مردان نمی توانستند از آمدن سرپیچی کنند، همه می آمدند، در این هنگام آن زن هر کدام از آن مردان را که خود مایل بود به عنوان پدر برای فرزند خود انتخاب می کرد و آن مرد حق نداشت از قبول آن فرزند امتناع کند. به این ترتیب، آن فرزند، فرزند رسمی و قانونی آن مرد محسوب می شد.
نوع چهارم این بود که زنی رسما عنوان، روسپی گری داشت، هر مردی بدون استثناء می توانست با او رابطه داشته باشد، اینگونه زنان معمولا پرچمی بالای خانه خود می زدند، و با آن علامت شناخته می شدند، این چنین زنان پس از آن که فرزندانی به دنیا می آوردند همه مردانی را که با آنها ارتباط داشتند جمع می کردند و آن گاه کاهن و قیافه شناس می آوردند، قیافه شناس از روی مشخصات قیافه رأی می داد که این فرزند از آن کیست، و آن مرد هم مجبور بود نظر قیافه شناس را بپذیرد و آن فرزند را فرزند رسمی و قانونی خود بداند.

همه این زناشوئی ها در جاهلیت وجود داشت، تا خداوند محمد (ص) را به پیغمبری برگزیدند و او همه آنها را جز آنچه اکنون معمول است، از میان برد. از اینجا معلوم می شود که رسم چند شوهری در جاهلیت عرب وجود داشته است. منتسکیو در روح القوانین می گوید: "ابوالظهیر الحسن، جهانگرد عرب، در قرن نهم میلادی که به هندوستان و چین رفت این رسم را مشاهده کرد و آن را دلیل بر فحشا شمرد.
همچنین نوشته اند که پیش از ظهور اسلام، در میان اعراب جاهلی ده نوع ازدواج وجود داشت:


ازدواج صداق
که همان ازدواج رایج در همه ادیان آسمانی است و دین اسلام نیز آن را تایید کرده است. در این ازدواج، مهریه معین اما مدت زمان زندگی مشترک، نامعین است و تنها با ازدواج یا مرگ یکی از طرفین پایان می پذیرد.

متعه
یا همان ازدواج موقت، که در ادیان الهی پیش از اسلام و حتی در برخی ملت های غیر الهی نیز وجود داشته است. در این ازدواج هم مدت زمان را معین می کردند هم مهریه را.

ازدواج اماء
که ازدواج با کنیزان بود. اگر کسی کنیزی را می خرید، بی آن که مهری برای آن بپردازد، همسرش می شد و می توانست او را به دیگری بفروشد. این ازدواج در اسلام با شرایط ویژه ای مجاز بوده است.

ازدواج موقت
پسر بزرگ خانواده حق داشت با زن یا زنان پدرش ازدواج کند (البته غیر از مادر خودش). در اسلام این ازدواج حرام شمرده شده و زن پدر، محرم شمرده می شود.

ازدواج شغار
در این نوع پیوند، مرد با دختر یا خواهر مرد دیگری ازدواج می کرد تا او نیز با دختر یا خواهر او ازدواج کند.


ازدواج رهط
یعنی ازدواج مشارکتی یا دسته جمعی. گروهی از مردان که نباید بیشتر از ده نفر می بودند با یک زن رابطه برقرار می کردند و اگر فرزندی به دنیا می آمد، آن زن فرزندش را به هر یک از مردان که خود می خواست منتسب می کرد و او را پدر فرزند خود قرار می داد.

ازدواج با اختین
یعنی مردی همزمان با دو خواهر ازدواج کند.


ازدواج مخادنه
نوعی ازدواج دوستانه بوده است که مردی زنی را به دوستی می گرفت یا زنی مردی را به دوستی بر می گزید.


ازدواج استبضاع
در این نوع ازدواج، مردی همسر خود را در اختیار مردی که شجاعت، قدرت و یا صفت پسندیده دیگری داشت قرار می داد و تا وقتی که همسرش از آن مرد صاحب فرزند نمی شد، از او کناره گیری می کرد.

ازدواج تعویضی
دو مرد با یکدیگر توافق می کردند و زنانشان را با هم عوض می کردند.

علاوه بر این ها، ازدواج رسمی و دائم چند مرد با یک زن در برخی اقوام وجود داشته است و نیز در میان درباریان پادشاهی ساسانی در ایران ازدواج خواهر و برادر نیز انجام می شده است. از این ها گذشته در میان اعراب جاهلی ارتباط با زنان فاحشه مرسوم بود؛ زنانی که بر در خانه خود پرچم می افراشتند و هر گاه فرزندی از آنها زاده می شد، او را بنا به تشخیص قیافه شناسان و کاهنان به یکی از مردانی که با او ارتباط داشتند منتسب می کردند و آن مرد رسما پدر آن نوزاد شمرده می شد.

منابع

  • مرتضی مطهری- نظام حقوق زن در اسلام- صفحه 289-285
  • محمد نصیری- حقوق زن در اسلام

کلید واژه ها

تاریخ اسلام ازدواج قوم عرب تعدد زوجات

مطالب مرتبط

اشکال مختلف زوجیت بررسی برخی از علل تعدد زوجات پیامبر اکرم ازدواج با محارم در ایران قبل از اسلام نقش ایرانیان در تقویت و تبلیغ زبان عربی وظایف مرد در برابر همسر و خانواده از نظر اسلام ویژگیهای مردم دوران جاهلیت ازدواج با بیگانگان در اسلام

اطلاعات بیشتر

اشکال مختلف زوجیت علت شکست چندشوهری در جوامع بشری اشکال مختلف زوجیت در اسلام

ابزار ها