لزوم بررسی عوامل موثر در تحقیق و تقویت روح علمی کشور

علم و روح کاوش و تحقیق هیچگاه در خلا پدید نمی آید، بلکه همواره رابطه عمیقی با فرهنگ و تمدنی دارد که در آغوش آن علم به وجود آمده و نشو و نما می کند. این امر مخصوصا در مورد تمدن هایی صدق می کند که سوابق و ریشه های تاریخی دارد و تاریخ علم فصلی از حیات تاریخی آن ها را تشکیل می دهد. ایران همیشه یکی از مراکز تمدن اسلامی و شاید پرهیجان ترین آن ها بوده و در طی هفت قرن، صحنه ی مهم ترین فعالیت های علمی جهان به شمار بوده، که همان عصر سلطه علوم اسلامی است.
علم و تحقیق و کاوش و پژوهش علمی و استدلالی به طور عمیق در تار و پود معارف اسلامی و ایرانی تنیده است و امروزه نیز بحث درباره علم و تحقیق، که تا این حد مورد توجه همگان است، بدون بررسی دقیق عوامل عمیق تر فرهنگی و تاریخی امکان پذیر نیست و فعالیت علمی و تحقیقی نمی تواند به کلی از مسائل معارف اسلامی و ایرانی و ارزش های دینی تمدن، جداگانه محسوب شود.
اصولا در بررسی عواملی که در تحقیق و تقویت روح علمی و تحقیقی موثر است باید به نکات مختلف و زمینه های کاملا متفاوت توجه شود. عوامل فرهنگی به معنی کلی آن، مانند افکار فلسفی و دینی و اجتماعی، چه در گذشته و چه در زمان حاضر، سازنده دید افراد ایرانی درباره جهان و هدف حیات انسانی و اهمیت علم و توجه یا عدم توجه به پژوهش و تحقیق بوده و می باشد. عوامل اقتصادی و اجتماعی که زندگی روزانه ی افراد را تحت تاثیر قرار می دهد نیز در توسعه و یا رکود فعالیت های علمی دارای اهمیت فراوان است. برنامه های مدارس اعم از دبستان و دبیرستان و دانشگاه و هدف و فلسفه ی تعلیم و تربیت و طریق تدریس مواد، مخصوصا علوم و فلسفه، در آینده ی حیات علمی کشور اثر فوق العاده مهمی خواهد داشت.
منابع و مآخذ تحقیق اعم از کتاب و مجله و آلات و ادوات آزمایشگاهی، و نیز لغت و زبان و اصطلاحات علمی همگی به نوبه خود نقشی به عهده دارد و سرانجام نفوذ محیط و خانواده و ارزش هایی که در این محیط به آن توجه می شود و نیز نظر اولیای امور و صاحبان قدرت اجتماعی و سیاسی و اقتصادی درباره علم و تحقیق، همگی در تعیین خط مشی نسل آینده و توجهی که به علم و تحقیق خواهد شد طبعا موثر است.
با در نظر گرفتن این عوامل و مسائل کلی دیگر، عوامل مثبت و منفی را که در حیات علمی و تحقیقی فعلی کشور موثر است می توان در چند مقوله اصلی خلاصه کرد.