راهکار خداوند برای شکستن کبر و غرور انسان در قرآن

اراده خداوند کریم بر این است که  می خواهد سورت کبر انسان را بشکند چون انسان طبعا خود خواه است و بر اثر همین خودخواهی در او کبر پیدا می شود. کبر که آمد، طغیان می آید و از اطاعت فرمان خالقش گردنکشی می کند، از راه  هدف منحرف می شود، استعدادهای انسانی خود را تباه می سازد و قهرا  به درکات جهنم سقوط می کند و این ندا به گوشش می رسد که:

"فاذا خلوا ابواب جهنم خالدین فیها فلبئس  مثوی المتکبرین" (نحل/ 29)

«داخل ابواب جهنم بشوید و برای همیشه در آن بمانید و جایگاه متکبران بد جایگاهی است.»

اکنون خداوند حکیم برای شکستن این سورت کبر در انسان از دو راه وارد می شود:

الف: توجه به ماده ی اولیه ی خلقت
1- راه اول این که توجه او را به ماده ای اولیه ی خلقتش جلب می کند و نطفه را نشانش می دهد تا بنگرد که چه بوده است.

ای ایاز آن پوستین را یاد آر                 از منی بودن، منی را واگذار

این قدر اظهار منیت نکن، من من نکن! ببین اول چه بودی؟

"اولم یر الانسان انا خلقنا من نطفه فاذا هو خصیم مبین" ( یس/77)

«آیا انسان نیندیشید و نفهمیده  که ما او را از نطفه ای ]بی اندک بی ارزش[ آفریدیم و او اینک گوینده ی پرخاشگر آشکاری شده است».

ای انسان! نطفه را ببین و خجالت بکش و این قدر جست و خیز نکن! پا از گلیم خود فراتر دراز نکن!

"الم نخلقکم من ماء مهین* فجعلناه فی قرار مکین* الی قدر معلوم * فقدرنا فنعم القادرن" (مرسلات/ 20-23)

«آیا شما را از آبی پست نیافریدیم؟ آنگاه آن آب را در جایگاهی مکین ]رحم مادر[ تا مدت معلومی قرار دادیم. آری! ما توانستیم] این کار را انجام دهیم [ و ما چه خوب توانایی هستیم!»

ب: توجه به عظمت آسمان ها
2- راه دومی که خدا برای شکستن سورت کبر انسان وارد می شود این است که توجه او را به عظمت و رفعت آسمان ها جلب می کند تا انسان ها به حقارت خلقتشان در جنب آنها پی ببرند. در واقع خدا می خواهد انسان هم نطفه را ببیند و احساس شرم و خجالت کند و هم آسمان ها را ببیند و احساس حقارت و کوچکی بنماید و به تعبیری، قرآن، گاهی پس گردن انسان می زند و سرش را به سمت پایین وجودش خم می کند که نطفه را ببین، گاهی هم به زیر چانه ی انسان می زند و سرش را بالا
می برد که آسمان ها را بنگر:

"انتم اشد خلقا ام السماء بناها* رفع سمکها فسواها"(نازعات/28-27)

آیا شما از لحاظ خلقت محکم ترید یا آسمان؟ تو انسان آن چنان ضعیفی که اگر یک قطره آب در حلقت گیر کند، بیچاره می شوی! اگر یک پشه ی ناتوان تو را نیش بزند، فریاد می زنی! چند روز دیگر هم زیر خاک می پوسی و خوراک مار و مور می گردی! حال ای انسان ضعیف! تو محکم تر ساخته شده ای یا آسمان؟ این همه کرات معلقه در فضا و کهکشان ها میلیون ها سال است می چرخند و می گردند و هنوز کوچک ترین سستی و فطوری در ساختمان و کارشان به وجود نیامده  است:

"فارجع البصر هل تری من فطور" (ملک/2)

چشم ]عقل و فکر[ت را بچرخان، آیا نقص و فطوری در عالم می بینی؟

"ثم ارجع البصر کرتین ینقلب الیک البصر خاسئا و هو حسیر" (ملک /3)

نه یک بار، بلکه مکرر]بیندیش[ و به عالم بنگر، چشم فکرت خسته و ناکام به سوی تو برمی گردد و نقصی نمی بیند.

"لخلق السمارات والارض  اکبر من خلق الناس و لکن اکثر الناس لا یعلمون"

آفرینش آسمان ها و زمین، ازخلقت انسان ها بزرگ تر است ولیکن اکثر مردم نمی دانند!

به هرحال در همین آیاتی که خوانده شد برای ایجاد فروتنی و تواضع انسان در مقابل خداوند سبحان به دو مطلب اشاره شده است: 1- توجه به حقارت نطفه 2- توجه به عظمت آسمان و زمین.