آداب اسلامی در خصوص جمع آوری مالیات

در آداب مربوط به جمع آوری زکات و اموال بیت المال می خوانیم: علی (ع) هر گاه کسی را مأمور جمع زکات می کرد، برنامه و فرمان مبسوطی برای او می نوشت که آنچه در ذیل می خوانیم بخشی از آن است:

«انطلق علی تقوی الله وحده لا شریک له، ولا تروعه مسلما، ولا تجتازن علیه کارها، ولا تاخذن منه اکثر من حق الله فی ماله فاذا قدمت علی الحی فانزل بمائهم من غیر ان تخالط ابیاتهم، ثم امض الیهم بالسکینه والوقارحتی تقوم بینهم، فتسلم علیهم ولا تخدج بالتحیه لهم، تقول: عباد الله! ارسلنی الیکم ولی الله وخلیفته لاخذ منکم حق الله فی اموالکم فهل لله فی اموالکم من حق فتودوه الی ولیه، فان قال قائل: لا، فلا تراجعه، وان انعم لک منعم فانطق معه من غیر ان تخیفه او توعده او تعسفه او ترهقه»، «با تقوا و احساس مسئولیت در برابر خداوند یکتا و بی همتا حرکت کن، و در این راه هیچ مسلمانی را مترسان، و از سرزمین او ناخشنود مگذر، بیش از آنچه حق خداوند در اموال او هست از او نگیر، هنگامی که به آبادی قبیله می رسی در محل آب آن آبادی فرود آی و داخل خانه هایشان مشو، سپس با آرامش و وقار به سوی آنان برو تا در میان آنها قرار گیری به آنها سلام کن و از اظهار محبت و تحیت بخل مورز، سپس به آنان بگو: ای بندگان خدا مرا ولی خدا و خلیفه اش به سوی شما فرستاده تا حق خدا را که در اموالتان است بگیرم، آیا در اموال شما حقی وجود دارد که آن را به نماینده اش بپردازید؟ اگر کسی گفت: نه، دیگر به او مراجعه مکن! و اگر کسی پاسخ مثبت داد همراه او برو، ولی او را نترسان و تهدید نکن، و نیز او را به کار مشکلی مکلف نساز.....در دنبال این سخن، سفارش های موکدی درباره نحوه انتخاب عادلانه زکات بیت المال از میان اموال خوب و بد و مرغوب و نامرغوب مردم، و رعایت رفق و مدارا، و محبت می کند، که نمونه روشنی از برخورد بزرگوارانه و حاکمیت ارزشهای اسلامی بر این گونه مسائل با مردم است». ممکن است بعضی تصور کنند که این گونه برخورد با مسایل مالیات اسلامی موجب ضعف و فتور است و با آنچه امروز مشاهده می کنیم تفاوت بسیار دارد؟ ولی نباید فراموش کرد که این گونه دستورها باید در جامعه ای پیاده شود که با فرهنگ اسلام تربیت شده و به راستی احساس مسئولیت در مردم وجود دارد. هم اکنون می بینیم در بعضی از جوامع غیر اسلامی به خاطر فرهنگی که بر آنها حاکم است، بسیاری از مردم شخصا مالیات خود را داوطلبانه می پردازند بی آنکه کسی به دنبال آنها برود، و از آن بهتر و والاتر در جامعه اسلامی خودمان هزاران هزار نفر از افراد متدین نزد مراجع دینی می آیند و حساب دقیق اموال خود را می کنند و خمس واجب را بی آنکه احدی آگاه باشد به دست مراجع تقلید و مجتهدان می رسانند، حتی چند کیلو قند و شکر و چای اضافی خانه در سر سال محاسبه می کنند، که همه مردم خود را در مقابل آن مسئول می دانند. همچنین در مورد زکات فطره که همه مردم خود را در مقابل آن مسئول می دانند. هرگاه این فرهنگ بر تمام مسائل مالیاتی حاکم بشود، پاسخ ایراد بالا کاملا داده خواهد شد.