جنبه های مختلف هدف تربیت در خانواده

تأسیس و تشکیل خانواده به عنوان یک نهاد اجتماعی نمی تواند بدون وجود هدف یا اهدافی بوده و ادامه حیات آن براساس شعار هرچه پیش آید خوش آید، باشد. والدین بودن تنها در کنار فرزند بودن و او را از لحاظ غذا و لباس و مسکن تأمین کردن نیست. خانه باید مرکز آموزش درس زندگی، اصول عدالت، زمینه های مربوط به اخلاق و امنیت، دوری از تشو یق، صفا و صمیمیت توأم با مقررات و انضباط باشد. کار والدینی امری مهم و عظیم، و پذیرش تعهد و مسئولیت سنگین است بدانگونه که همه کس از عهده انجامش نمی تواند برآید. بر این اساس خانواده باید دارای هدف روشن و برنامه ای مشخص باشد، بداند که در چه سو و جهتی می رود و چه فعالیت هائی  را باید انجام دهد. وجود هدف و خط مشی روشن در خانواده از عوامل مهم و موثر در بهداشت روانی اعضای خانواده است زیرا بر مبنای آن هرکس حدود وظیفه اش را می داند و با بصیرت و فهم به پیش می رود. وجود اهداف در خانواده، وسیع و پردامنه و حتی شامل اقتصاد، سیاست، اجتماعیات و از جمله تربیت است. در امر مربوط به تربیت نسل، وجود هدف ضروری تر و به مراتب مهمتر از دیگر جنبه هاست از آن بابت که کودک با زمینه های مثبت و منفی خود، آنچنان است که اسلام اجازه نمی دهد او را به خود واگذار کنند. وضع درونی و تمایل جبلی و درونی بشر به گونه ای است که اگر بی هدف و به خود واگذار شود نمی تواند پاک و مهذب بار آید. بر والدین یعنی موسسین خانواده است که هدف ها و ایدآل های خانه را روشن سازند و معلوم دارند در این خانه چه کارهائی نباید بشود. از چه امکاناتی باید استفاده کند و به چه نقطه ای باید برسند.

هدف های کلی خانواده:

هدف کلی سعادتمند کردن افراد خانواده نه تنها به معنای مادی بلکه در جنبه معنوی هم غرض، ایجاد کانونی است که نمونه کوچکی از جامعه اسلامی مورد نظر باشد و اعضای  آن دارای تقوا و مدافع شرف خود و انسانیت باشند. هدف خانواده در تربیت اسلامی رشد و پرورش همه جانبه اعضای خود در جنبه های مغز و تن و روان، فعلیت دادن سجایای اخلاقی و ملکات فاضله چون میل به آزادی، میل وصول به کمال، وصول به خیر، رسیدن به عدالت و انصاف در افراد خود و پرورش شخصیت هائی ارزنده برای جامعه بشری است. اسلام خانواده ای می خواهد که در آن وظیفه شناسی، حقیقت دوستی، شجاعت اخلاقی وجود داشته و زمینه برای پرورش و گشایش همه جوانه های استعداد به صورت موزون و هماهنگ فراهم باشد. اسلام می خواهد خانواده کانون اخلاق، مرکز آموزش، دفاع از خود و جامعه، مقاومت در برابر بد آموزی ها و ناروائی ها و مرکز حفظ شرف انسانی و دفاع از فضیلت ها باشد، و بالاخره اسلام می خواهد خانواده کانونی باشد که در برابر فرهنگ ها و تمدن ها جنبه ارزیاب و منتقد را داشته و پس از تصفیه، آنرا بپذیرد  و عمل کند. اسلام می خواهد خانواده محیط شادابی و امنیت، رضایت خاطر، آسایش و رفاه بوده و اعضای آن در برابر اجتماع به گونه ای اندیشیده و سازگار، آگاه به مسائل روز و از مخاطرات برحذر و برکنار باشد.

هدف ها در جنبه پرورش فرزندان:

هدف، ساختن انسانی کامل و شرافتمند است، انسانی که دارای میل به ارزش های عالی، علاقمند به حریت، دارای شخصیتی شکفته، آماده برای زندگی اجتماعی، موجد تحول و سازندگی باشد. انسانی که در عین برخورداری از سلامت تن و روان و حفظ جنبه های رشد و داشتن خور و خواب مناسب، از جنبه های خودشناسی و خودسازی برخوردار، در برابر شرور مقاوم، از قبول بندگی ها در شهوات و اسارت نفس برکنار، از فرو ماندن در اسارت ها و آلودگی ها برحذر، روح اجتهاد و استنباط برای کشف حقیقت و از تحجر و تعصب نیندیشیده، دور و بر کنار باشد. هدف خانواده باید پرورش افرادی کارآمد از لحاظ اقتصادی، دارای رشد علمی و اجتماعی، آماده برای همکاری، قائل به احترام به انسانیت، دارای عادات اخلاقی مطلوب و پذیرنده مسئولیت ها و وظیفه شناسی، علاقمند به انجام مسئولیت، مومن به ارزش فداکاری در راه احیای حق و خلق، دارای گذشت و ایثار و درک صحیح از ارزش صلح باشد. و بالاخره هدف خانواده باید تقویت جنبه های روانی، ایجاد خصال پسندیده، ایجاد زمینه برای تکامل موثر در امر تفکر، یادگیری راه و رسم تحقیق باشد.

هدف ها در جنبه اجتماعی:

هدف تربیت عضوی مفید و موثر برای جامعه انسانی، پرورش افرادی مسئول و متعهد در قبال جامعه است.

و بالاخره در جنبه الهی

هدف ایجاد کانونی است که برای خدا و در راه خدا و برای کسب رضای او تلاش کند و ادامه حیات دهد. آنچه که خدا پسندیده انجام داده و از آنچه که منهی اوست از آن دور و برکنار بماند. فرزندان را به خوبی و تقوا تربیت کند و این را براساس فرمان خدا و برای کسب رضای او انجام دهد.

هدف این جهانی و آن جهانی خانواده:

هدف های خانواده از دید دیگر می تواند به دو بخش تقسیم شود، دو بخشی که به هم پیوسته و از هم جدا نشدنی باشد. یکی از دید دنیا و دیگر از دید آخرت. از دید دنیا فراهم آوردن زمینه ای که در آن عزت و وقار آدمی از هر حیث فراهم باشد. زندگی در رفاه و امنیت خاطر باشد. از دید آخرت کوشش جهت تقرب به درگاه خداوند، وصول به افق فرشتگان و حتی بالاتر رفتن و اوج گرفتن از آن ها و وصول به ملاء اعلی است.

وسایل و ابزار تربیت:

پس از تعیین هدف باید معلوم شود چه وسایل و ابزاری برای وصول و دسترسی بدان لازم است، چه عواملی وصول آدمی را به هدف تند یا کند می نماید، به نفوذش می افزاید و یا از قدرت آن می کاهد. این وسایل و ابزار می تواند آگاهی به جوانب مسائل، فنون اجرای هدف، ایمان و اعتقاد به مسائل به عنوان ضامن اجرا باشد. به عبارت دیگر برای وصول  به اهداف، جنبه های مختلف قضیه را باید زیر نظر داشته و بداند چگونه هدف ها را به مرحله اجرا برساند. همانگونه که ذکر شد تا جنبه ایمانی و اعتقادی برای ضمانت اجرائی در میان نباشد، امکان وصول به اهداف نیست.

نکاتی در باره اهداف:

- بین جنبه های مختلف اهداف و اجزاء اهداف باید پیوند و هماهنگی باشد. یعنی هدفی هدف دیگر را خنثی نکند.

- هدف ها باید مکمل و در دنبال هم باشند به گونه ای که هر هدفی هم چون پله ای برای صعود به پله دیگر باشد.

- وسایل و ابزاری که برای وصول به اهداف در نظر گرفته شده اولا بین آنها ارتباط باشد و ثانیا در جهت مخالف اهداف نباشد.

- در جنبه آگاهی، اجزا، وسایل و ابزار، نظامی حاکم باشد و منظور در نظام، ارتباط و پیوندی است که اجزاء یک مسأله یا یک دستگاه را به هم مربوط می کند.